تشدید نابرابری اقتصادی در ایران: فقرا فقيرتر وثروتمندان ثروتمندتر
افزایش دوباره نرخ تورم پس از یک دوره کاهشی و کاهش ارزش ریال، سطح واقعی دستمزد و قدرت خرید مزدبگیران را کاهش داده است. برآورد نهادهای رسمی جمهوری اسلامی ایران بیانگر شتابان‌تر شدن روند صعودی نرخ تورم و قیمت کالاها در نیمه دوم سال جاری است.
راهکار دولت برای جبران کاهش قدرت خرید مزدبگیران، توزیع «سبد معیشت» و کوپن الکترونیک است. همچنین قرار است حقوق کارکنان نهادهای دولتی تا ۲۰درصد افزایش یابد. کارگران هم همچنان چشم‌انتظار تشکیل شورای عالی کار برای تصویب افزایش غیرنقدی حداقل دستمزد به میزان ۸۰۰هزار مانده‌اند.
فعالان کارگری و برخی از کارشناسان اقتصادی منتقد دولت حسن روحانی، بسته معیشت و افزایش دستمزدها را برای بهبود وضعیت معیشتی مزدبگیران کارساز نمی‌دانند و معتقدند: سیاست‌های اقتصادی دولت طی سال‌های گذشته نابرابری اقتصادی و شکاف درآمد و هزینه را شدت بخشیده و جبران آن نیازمند بازنگری در سیاست‌های کلان است. واقعا این‌گونه بوده و نابرابری اقتصادی در سال‌های گذشته افزایش یافته است؟
فقر مطلق در ايران
گزارش نهادهای رسمی جمهوری اسلامی ایران بیانگر افزایش ضریب جینی (یکی از شاخص‌های توزیع ثروت) طی سال‌های گذشته است. این شاخص در سال گذشته به ۰,۴۰رسیده که به معنای افزایش نابرابری است. همزمان با بزرگتر شدن ضریب جینی، نسبت هزینه دهک دهم ( ثروتمندترین) به دهک اول (فقیرترین) افزایش یافته و از ۱۲برابر در سال ۱۳۹۰به ۱۴برابر در سال ۱۳۹۶رسیده است.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران میانگین هزینه سالانه دهک دهم در سال ۱۳۹۶را ۱۳۰میلیون و ۶۶۶هزار تومان اعلام کرده، در حالیکه میانگین هزینه دهک نخست ۹میلیون و ۲۹۲هزار تومان بوده است. این نابرابری هنگامی نمایان‌تر می‌شود که بدانیم میانگین هزینه ماهانه دهک دهم بیشتر از هزینه سالانه دهک اول است. دهک دهم ماهانه ۱۰میلیون و ۸۸۹هزار تومان هزینه می‌کند و دهک اول در سال کمی بیشتر از ۹میلیون تومان و در ماه ۷۷۴هزار و ۳۳۳تومان. به بیان دیگر میانگین هزینه دهک دهم ۱۴برابر دهک اول است.
نکته قابل توجه دیگر رشد هزینه دو دهک در مقایسه با شش سال قبل (۱۳۹۰) است. میانگین هزینه دهک دهم در سال ۱۳۹۰، ۴۹میلیون و ۳۶۴هزار تومان در سال و ۴میلیون و ۱۱۳هزار تومان در ماه اعلام شده و در یک دوره شش ساله حدود ۲,۵برابر افزایش یافته است. این رقم برای دهک اول در سال ۱۳۹۰، سالانه ۴میلیون و ۱۰۷هزار تومان و ماهانه ۳۴۷هزار و ۵۰۰تومان اعلام شده که معادل نصف میانگین هزینه در سال ۱۳۹۶است.
ثروتمندان هشت برابر بیشتر می‌خورند
برپایه گزارش مرکز آمار ایران، مسکن و مواد غذایی حدود ۶۰درصد سبد هزینه خانوار را تشکیل می‌دهند. خانوارها به صورت میانگین نزدیک به یک چهارم درآمدشان را برای مواد غذایی هزینه می‌کنند و حدود۳۵درصد را هم برای مسکن.
تفاوت میزان هزینه دهک‌ها برای این دو اما بسیار است. دهک دهم سالانه ۲۱میلیون و ۸۵۱هزار تومان برای مواد غذایی هزینه می‌کند و دهک اول دو میلیون و ۵۸۴هزار تومان، رقمی معادل یک هشتم دهک دهم. میانگین هزینه مواد خوراکی و آشامیدنی دهک دهم در سال ۱۳۹۰، ۹میلیون و ۵۲۶هزار تومان و دهک اول یک میلیون و ۱۹۶هزار تومان گزارش شده است. هزینه مواد غذایی هر دو دهک درآمدی در یک دوره شش ساله دو برابر شده است.
همچنین هزینه مسکن دهک دهم ۱۰برابر دهک اول است. دهک اول سالانه ۴میلیون و ۶۴۵هزار تومان برای مسکن هزینه می‌کند در حالیکه هزینه دهک دهم ۴۶میلیون و ۶۴۱هزار تومان برآورد شده است. هزینه مسکن دهک دهم در سال ۱۳۹۰، ۱۴میلیون و ۷۰۰هزار تومان و دهک اول یک میلیون و ۸۳۶هزار تومان گزارش شده است.
نابرابری آموزش: ثروتمندان ۵۷برابر فقرا
بانک مرکزی ایران میانگین هزینه آموزش دهک دهم را دو میلیون و ۷۸۴هزار تومان برآورد کرده که ۵۷برابر هزینه آموزش دهک اول درآمدی (۴۹هزار تومان) است. هزینه آموزش دهک اول به نسبت سال ۱۳۹۰، بیش از دو برابر افزایش یافته است. این دهک در سال ۱۳۹۰حدود ۲۴هزار تومان برای آموزش هزینه کرده در حالیکه هزینه دهک دهم یک میلیون و ۶۴هزار تومان (۴۴برابر دهک اول) برآورد شده است.
افزایش هزینه آموزش خانوارها در این دوره شش ساله با افزایش مدارس غیرانتفاعی و همچنین کاهش خدمات آموزش رایگان سیستم آموزش و پرورش همراه بوده است. براساس اعلام نهادهای دولتی شمار مدارس غیرانتفاعی و دانش‌آموزان این مدارس ۱۵برابر افزایش یافته است.
حذف تفریح از سبد هزینه فقرا
خانوارهای دهک نخست ماهانه در سال ۱۳۹۶حدود ۵هزار تومان برای رستوران و هتل هزینه کردند. سهم هزینه رستوران و هتل در سبد خانوار دهک دهم اما سه میلیون و ۴۲۷هزار تومان در سال ( ماهانه ۲۸۵هزار و ۵۸۰تومان) گزارش شده که ۵۶برابر هزینه دهک اول است.
منبع: روزنامه فرهیختگان، نهم آبان بر مبنای داده‌های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
براساس اعلام رئیس اتحادیه رستوران‌داران از آغاز سال جاری که قیمت کالاها افزایش چشمگیری داشته، خانوارها نیز هزینه رستوران را کاهش داده‌اند. میزان کاهش هزینه رستوران دهک‌های درآمدی پائین حدود ۷۰درصد و دهک‌های درآمدی بالا ۳۰درصد اعلام شده است.
دهک دهم درآمدی دهم در سال ۹۰، (یک میلیون و ۴۰۲هزار تومان) ۴۱برابر دهک اول (۳۴هزار و ۴۰۰تومان) گزارش شده است. بررسی میزان هزینه خانواده‌ها دو دهک در سال‌های ۱۳۹۰و ۱۳۹۶نشان می‌دهد که دهک دهم به نسبت شش شال قبل حدود ۲,۵برابر برای رستوران هزینه کرده در حالیکه هزینه این بخش در دهک نخست کمتر از ۲برابر افزایش یافته است.
هزینه دهک دهم برای تفریح نیز در سال ۱۳۹۶سه میلیون و ۱۰۰هزار تومان و برای دهک نخست ۶۲هزار و ۸۰۰تومان برآورد شده است که ۴۹برابر کمتر از هزینه دهک دهم است. تفاوت هزینه تفریح این دو دهک درآمدی در سال ۱۳۹۰، ۳۵برابر بوده است. در این سال دهک اول حدود ۴۲هزار و ۵۰۰تومان و دهک دهم ۱,۵میلیون تومان برای تفریح هزینه کردند.
براساس گزارش مرکز آمار جمهوری اسلامی ایران، طی سال‌های گذشته سهم آموزش در سبد هزینه خانوارها به کمتر از ۲درصد کاهش یافته است.
فقرا ناتوان از تامین هزینه سلامت
وزارت بهداشت و درمان ایران مدعی است که سهم هزینه سلامت در سبد خانوارها کاهش یافته و به حدود ۱۳درصد رسیده است. با این حال بررسی بانک مرکزی نشان می‌دهد که دهک دهم در سال ۱۳۹۶، ۸میلیون و ۴۴۹هزار تومان برای سلامت هزینه کرده که ۲۳برابر هزینه دهک اول (۳۵۹هزار تومان) است. میزان هزینه دهک اول در سال ۱۳۹۰برای سلامت ۲۰۱هزار تومان و دهک دهم ۲میلیون تومان و ۹۴۱هزار تومان اعلام شده است. در سال ۱۳۹۰دهک دهم ۱۵برابر دهک اول برای سلامت هزینه کرده است.
مقایسه میزان هزینه دو دهک درآمدی در سال ۱۳۹۰و ۱۳۹۶نشان می‌دهد که سهم سلامت در هزینه خانوارهای دهک دهم نزدیک به سه برابر افزایش یافته در حالیکه دهک اول کمتر از دو برابر شش سال قبل برای سلامت هزینه می‌کند.
در جدول زیر هزینه‌های دو دهک اول و دهم در دو بازه زمانی و فاصله آن را ببینید:
هزینه دهک اول و دهک دوم
حسین راغفر کارشناس مسائل اقتصادی ایران پیش از این نسبت به کاهش هزینه درمان در سبد خانوارهای فقیر هشدار داده و گفته بود که دهک‌های درآمدی پائین به دلیل ناتوانی در تامین هزینه‌ها به پزشک مراجعه نمی‌کنند.
ثروتمندان ۵۲برابر بیشتر از فقرا برای حمل و نقل هزینه می‌کنند
دهک دهم در سال ۱۳۹۶،۵۲برابر بیشتر از دهک اول برای حمل و نقل هزینه کرده است. براساس اعلام مرکز آمار ایران، حمل و نقل نزدیک به ۱۰درصد هزینه سالانه خانوارها را تشکیل می‌دهد. دهک نخست درآمدی در سال ۱۳۹۰سالانه ۱۸۹هزار تومان و در سال ۱۳۹۶،۳۸۲هزار تومان برای حمل و نقل هزینه کرده در حالیکه هزینه دهک دهم در این دوره زمانی به ترتیب ۸میلیون و ۱۰۲هزار تومان و ۱۹میلیون و ۷۶۹هزار تومان بوده است.
براین اساس دهک دهم در سال ۱۳۹۰، ۴۳برابر و در سال ۱۳۹۶حدود ۵۲برابر دهک اول برای حمل و نقل هزینه کرده است.
کاهش هزینه پوشاک و اثاثیه برای جبران هزینه‌های ضروری‌تر
تفاوت هزینه پوشاک دهک دهم در سال ۱۳۹۶به نسبت سال ۱۳۹۴نیز افزایش چشمگیری داشته است.هزینه پوشاک دهک دهم از دو میلیون و۲۲۸هزار تومان در سال ۱۳۹۰به ۶,۵میلیون تومان در سال ۱۳۹۶رسیده است. طی این دوره زمانی میزان هزینه این دهم بری پوشاک حدود سه برابر بیشتر شده است. دهک دهم در سال ۱۳۹۰, ۲۳برابر دهک اول هزینه پوشاک کرده که این تفاوت در سال ۱۳۹۶به ۴۸برابر افزایش یافته است. هزینه پوشاک دهک نخست در سال ۱۳۹۰و ۱۳۹۶به ترتیب ۹۷هزار و ۵۰۰تومان و ۱۳۶هزار تومان گزارش شده است که حدود یک چهارم پوشاک ماهانه دهک دهم است.
هزینه اثاثیه منزل دهک دهم به نسبت دهک اول در فاصله زمانی ۱۳۹۰تا ۱۳۹۶،۱۴برابر بیشتر شده است. دهک دهم در سال گذشته ۶میلیون و ۳۷۹هزار تومان (معادل ۴۰برابر) و در سال ۱۳۹۰،۲میلیون و ۷۶۸هزار تومان (معادل ۲۶برابر) دهک اول برای اثاثیه منزل هزینه کرده است. هزینه اثاثیه دهک اول در این سال‌ها به ترتیب ۱۰۷هزار و ۸۰۰تومان (در سال ۱۳۹۰) و۱۵۹هزار تومان (سال ۱۳۹۶) گزارش شده است.
دسته بندی اقتصاد راديو زمانه
